درمان دیسک بین مهره با روش لیزر و ازن PDT (PERCUTANEOUS DISC THERAPY) 

بیماران عزیزی که مشکل دیسک گردن و کمر دارند و به نوعی به دنبال روشهای کم تهاجی و کم خطر هستند. قصد دارم در این جلسه برای شما در مورد درمان دیسک بین مهره ای به روش استفاده از لیزر و ازن صحبت کنم. با کمک هم قدری برای شما عزیزان این مشکل را کمتر کنیم. ابتدا لازم است مختصری در مورد ستون فقرات و دیسک بین مهره صحبت کنم البته که در این مورد در مباحث قبلی هم صحبت شده ولی یادآوری آن به صورت تیتر وار بد نیست.

دیسک بین مهره ای

در انسان با توجه به ساختار قائم که دارد و راه رفتنی که آن هم قائم است و حرکت روی  دو پا انجام میشود، لذا مهره ها ساختار خاصی دارند و دیسکهای بین مهره هم به همین صورت میباشد. تعداد مهره ها در انسان ۲۴ مهره متحرک و ۹ مهره ثابت است. که این ۲۴ مهره ۷ مهره گردنی، ۱۲ عدد مهره پشتی و ۵ مهره کمری است و غیرمتحرکها دنبالچه و استخوان خاجی است. از این تعداد ۲۴ مهره متحرک به جزء مهره اول و دوم گردنی باقی مهره ها هر کدام یک دیسک بین مهره ای دارند که این دیسک ها  ضربه گیره و از بافت غضروفی تشکیل شده و باعث میشود برابر ضرباتی که در حین حرکات مختلف به مهره ها وارد میشود  که در حالت ضربه گیر ایفا نماید. مثل کمک فنر ماشین میماند اگر بنا باشد که همه ستون فقرات استخوانی باشد هر لحظه ضربات شدیدی به سیستم اعصاب مرکزی مثل نخاع و مغز وارد می شود که ضررهای بسیار زیادی دارد. ولی به این ترتیب درصد زیادی از ضربات را دیسکهای بین مهره ای  تحمل میکنند. هر مهره از یک جسم مهره که در جلو قرار میگیرد. زائده های عرضی و زائده های شوکی که در خلف قرار میگیرد. تمام دیسکها در قسمت جلو نخاع قرار دارد یعنی اگر قرار باشد برای دیسک بین مهره ای مشکلی پیش بیاید، به سمت خلف برود. یعنی از جای خود خارج میشود. اصولا فتق در بدن انسان مطلبی را میگویند که هر عضوی در جای غیر از خودش قرار بگیرید مثل فتق نافی، فتق دیافراگم فتق کشاله ران  به طور مثال فتق کشاله ران، روده ها در کانال کشاله ران وکیسه بیضه ها قرار میگیرد که جای اصلی آن در شکم میباشد. و یا فتق دیافراگم احشای شکمی وارد ریه میشود. بنابراین اگر فشار بیش از حد به علت حرکات ناگهانی چرخشی و خمشی بیش از اندازه وارد شود باعث میشود که دیسک بین مهره ای از محل خودش خارج شود و به عقب برود و این عقب رفتن به روی نخاع فشار وارد میکند و علائم و عوارضی را ایجاد میکند.

اصولا فتق دیسک بین مهره ای در دهه سوم و چهارم و پنجم بروز آن بیشتر است البته به آن معنا نیست که فرضا نوجوان ۱۵ ساله فتق دیسک بین مهره ای نگیرد یا اینکه بالای ۵۰ و ۶۰ سال هم احتمال اینکه کسی فتق دیسک مهره ای ( شکل ۱)  بگیرد. جابه جا شدن دیسک بین مهره ای به خلف باعث میشود به روی نخاع و ریشه های عصبی فشار بیاورد. اگر این مسئله در ناحیه گردن باشد باعث میشود درد گزگز و خواب رفتن ضعف عضلانی را در دستها داشته باشیم. در ناحیه پشتی یعنی ناحیه توراسیک دردهای کمربندی در ناحیه قفسه صدری دیده میشود و اگر ناحیه کمری باشد درد در اندام تحتانی دیده میشود و ضعف در پاها دیده میشود و همان چیزی است که اصطلاحا رگ سیاتیک گفته میشود. فشار دیسک به روی رگ سیاتیک و نخاع و یا اعصاب دستها به چند مرحله میشود تقسیم کرد. ابتدا به دلیل فشاری که به روی غضروف دیسک بین مهره ای به علت حرکت غیراصولی انجام شود باعث میشود دیسک بین مهره ای بیرون زده شود در مرحله اول ورم میکند یعنی حالت التهابی پیدا میکند فتق دیسک بین مهره ای حجم آن بیشتر از حالت عادی هست که همین حجم زیاد التهاب ایجاد میکند التهاب باعث پرخونی در محل می شود و روی ریشه های عصبی فشار وارد میکند و باعث درد می شود این مرحله؛ مرحله ی شیمیایی است که ضایعه فتق دیسک بین مهره ای به صورت شیمیایی خودش را نشان میدهد. وقتی که مرحله فتق دیسک بین مهره ای که مرحله شیمیایی است به وجود می آید. در این مرحله که روزهای اولی است که بیمار کمر درد و درد پاها و درد در دستها و ممکن است درد از گردن به سر بزند. درد به پس سر بزند در این مرحله،که درمان داروی خوب میشود که به این مرحله حاد گفته میشود. حدود شش هفته است. اگر در این مرحله بتوانیم درد بیمار را با درمان داروی برطرف کنیم بسیار نتیجه خوبی خواهد داشت. گاهی درمان دیر شروع میشود حتی ممکن است به علت فشارهای که به دیسک آمده بیش از اندازه باشد که به درمان داروی جواب بدهد و در این مرحله که دیسک بین مهره ای بیش از سه ماه از شروع درد گذشته باشد به مرحله مزمن میرسد معمولا علائم دیسک بین مهره ای اول درد در محل ستون فقرات است. یعنی بیمار به این شکل مطرح میکند که چند هفته کمردرد داشتم درد کمرم خوشبختانه خوب شد الان دردش به پام زده این نشانه روند طبیعی فتق دیسک بین مهره ی است درد کمر وقتی کاهش پیدا کند درد پاها تشدید میشود بنابراین به این مسئله باید دقت کرد کاهش درد به معنای خوب شدن نیست درد پا که شروع شود به این معنی است که دیسک در محل مهرها در حال پیشرفت است و دقت داشته باشید درمان دیسک کمر درمانی است زمان برو نیازمند صبر و حوصله از طرف بیمار و جراح به دلیل اینکه ترمیم غضروف خیلی سریع رخ نخواهد داد. در مرحله اول که مرحله شیمیایی است  ما درمان را به وسیله دارو که شامل داروهای ضد التهابی کورتون دار و غیرکورتونی میباشد. داروهای ضد درد مرکزی و محیطی هم کمک کننده میباشد که با صلاحدید پزشک تجویز میشود که التهاب را کم کند. مشکلی که حتما باید ذکر کنم این که بعضی بیماران داروهای تجویز شده را استفاده نمیکنند و این داروها را مسکن تلقی میکنند تلقی نادرست بیماران در مورد داروهای ضد التهابی دیسک کمر این است که آنرا مسکن میدانند و به مجرد کاهش درد دارو را قطع میکنند و این سبب برگشت الهاب دیسک میشود. دارو لازم است به مدت تجویز شده توسط پزشک ادامه یابد اگر دارو تجویز میشود این دارو فقط مسکن نیست این دارو باعث میشود که التهاب محل از بین برود وقتی التهاب از بین برود باعث میشود که دیسک به حالت قبل برگردد. بنابراین درمان است لذا تا زمانی که دارو را پزشک معالج برای شما تجویز کرده ادامه دهید و دارو را قطع نکنید. همان طور که عرض کردم درمان مرحله اول فتق دیسک بین مهره ای حتما حتما دارو درمانی است. به همراه فیزیوتراپی و همچنین آب درمانی و حرکات اصلاحی و ورزشی  توسط همکاران فیزیوتراپ و کایروپراکتیک و استفاده از بریس وغیره  در این مرحله هیچگونه مداخله تهاجمی برای دیسک کمر انجام نمیشود منظور از روشهای غیرتهاجمی چه کم تهاجمی و چه پرتهاجمی یعنی هیچ وسیله مثل سوزن، چاقو و وسیله دیگر پزشکی از پوست رد نشود و اصولا برای استفاده از روشهای درمانی مداخله ای مثل ازن و لیزر جراحی آندوسکوپی و جراحی باز حداقل سه ماه درمان غیرجراحی برای بیمار نیاز داریم اگر بیمار بعد از سه ماه پاسخ مناسب نگرفت بعد از آن میتوانیم از روشهای مداخله ای کم تهاجمی و یا بیش تهاجمی استفاده کنیم روشهای کم تهاجمی روشهای لیزر ازن و غیر میباشد و روشهای پیش تهاجمی روشهای است که به صورت جراحی های باز مثل اندوسکوپی و جراحی باز کامل باشد.

علائم بالینی دیسک بین مهره

علائم بالینی به چه نحوه در هرنی دیسکال خود را نشان میدهد ابتدا در شروع حمله دیسک بین مهره ای درد موضعی در آن محل حس میشود به عنوان مثال اگر در ناحیه گردن فتق  دیسک بین مهره ای داشته باشیم درد ناحیه گردن که حتی ممکن است این دردها در بین کتف ها و حتی پس سر امتداد پیدا کند. چرخش گردن ممکن است دردناک شود و بعد دردهای که به وسیله ریشه های عصبی به  دستها زده شود و بستگی دارد کدام ریشه عصبی درگیر شده باشد درد ممکن است به شانه و بازو و یا به ساعد و انگشت شست دست و یا انگشت کوچک درد را حس کند. و یا در کمر هم به همین نحو ابتدا علائم آن با کمردرد شروع میشود درد در کمر گاهی اوقات به نحوی شدید است بیمار حتی یک قدم نمیتواند بردارد (چند روزی درد در کمر داشتم و ناگهانی خم شدم مسواک بزنم و یا یک کار ساده انجام بدم و یا بشقاب از روی میز بردارم در همان حالت باقی ماندم و نتوانستم بلند شوم) این درد ناحیه موضع د محل حس میشود و یا در گردن و یا کمر گاهی به شدتی است که شخص را میخکوب میکند. اگر به ریشه های عصبی فشار وارد نماید در ناحیه کمر باعث میشود درد در ران و ساق پا ( بستگی به محل دیسک دارد) و مچ پا و انگشتان حس کند و گاهی اوقات شخص عنوان میکند دستم ضعیف شده و یا خطم عوض شده و یا فرض بفرمایید یک قاشق نمیتوانم با دستم نگه دارم و کارهای ظریف را نمیتوانم انجام بدم بستن دکمه و بستن زیپ و یا اصلاح صورت و یا آرایش صورت قابل انجام نیست اینها علائمی است که به ریشه های عصبی فشار وارد می شود در پاهم به همین نحو، شخص ابراز میکند وقتی که میخواهم راه بروم انگار با من نمیاد و باید پام رو بکشم و یا حالت افتادگی پیدا کرده اینها علائمی هستند که باید به آن دقت شود البته علائم دیگری هستند که در دیسک گردن وچه در دیسک کمر وقتی در مرحله شدید باشد که مرحله اورژانس حساب میشود ممکن است دفع ادرار مختل شود. یعنی ادرار دیر می آید و بالعکس و یا ریزش ادرار دارد و یکی از اورژانس های پزشکی حساب میشود و به صورت اورژانس باید عمل انجام شود و علامت خطر دیگر احساس گزگز در ناحیه نشیمنگاه است گزگز و بی حس شدن ناحیه نشیمنگاه خطرناک است ( این دو علامت یعنی کنترل ادرار و مدفوع به نحوی مختل شود و یکی دیگر از علائم گزگز در ناحیه پرینه) البته علامت خطر دیگری هم هست که همیشه ذکر میکنم و آن سرعت پیشرفت علائم، پا به یک درجه کمی ضعیف شده باشد وبه سرعت بیشتر ضعیف شود. با این علائم سریعتر باید به پزشک مراجعه کنید و سریعا نیاز به جراحی دارد.

روش های تشخیص هرنی دیسکال

روشهای که برای فتق دیسک بین مهره ای در دسترس داریم اولین و بهترین معاینه و مصاحبه با بیمار است که توسط پزشک انجام میشود که اصولا جراحان ستون فقرات به راحتی میتوانند متوجه شوند که حتی کدام قسمت و نوع دیسک درگیری دارد و مشکل برای آن ایجاد شده است. شرح حال و نکاتی که از بیمار سوال میشود و نکاتی که خود بیمار عنوان میکند بسیار کمک کننده است. ابزار کمکی که علاوه بر شرح حال و معاینه بیمار وجود دارد رادیوگرافی ساده است که البته در رادیوگرافی ساده دیسک را نمیبینیم ولی مطلبی که هست که بتوانیم مشکلات دیگر را کنار بگذاریم، مرحله بعدی ام آر آی ، سی تی اسکن و یا روشهای که ماده حاجت داخل نخاع تزریق میشود که در حال حاضر خیلی کم انجام میشود و با آمدن ام آر ای که خوشبختانه خیلی کم تهاجمی است باعث میشود که به راحتی دیسکهای گردن، پشتی و کمری را تشخیص بدهیم.

              شکل ۲ –  تصویر بیرون زدگی (فتق) دیسک کمر در MRI

ممکن است گاهی اوقات نیاز داشته باشیم مداخله های دیگر انجام شود مثل سی تی اسکن با تزریق برای مواقع خاص هست البته خیلی کم پیش میاید. یک روش دیگر که برای کمک تشخیصی ما استفاده میکنیم نوار عصب و عضله هست هر عضوی از بدن امواجی را ساطع میکنند که این امواج الکتروفیزولوژیک که ساطع میشود را میتوانیم به نموداری تبدیل کنیم که به وسیله آن میتوانیم چه مقدار با دقت بالا عصب گرفتار شده است البته این کار توسط همکاران الکتروفیزیولوژیک که همکاران نورولوژیست انجام میدهند و از این طریق مشخص میشود که عصب چقدر درگیر است. مجدد سه علامت خطر را مرور میکنیم:

۱. ضایعه عصبی پیشرونده داشته باشد

۲. کنترل اسفنکترها چه مقعد و چه مثانه مختل شده باشد

۳.  گزگز، بی حسی ، کم حسی ، بد حسی ناحیه نشیمن 

درمان هرنی دیسکال

به جزء این سه مورد بقیه موارد ابتدا درمان داروی شروع میشود ولی سه موردی که عرض کردم حتما سریعا نیاز به جراحی دارد اصولا ۹۷% دیسکها به جز سه موردی که اعلام کردم درمان غیرجراحی است. درمان طبی با استفاده از داروهای که در اختیار داریم و کمربندها مخصوص طبی که داریم و فیزیوتراپی ، آب درمانی استفاده از همکاران فیزیوتراپ و کایروپراکتیک و سایر همکاران که در این امر کمک میکنند که بتوان به وسیله مانورهای به وسیله ورزش شدت درد را کاهش دهند و فشار از روی نخاع و ریشه های عصبی برداشته شود و بیمار آرام آرام به حالت طبیعی خود برگردد پس بنابراین قدم اول درمان غیرجراحی است و معمولا اگر آن سه مورد را نداشته باشیم میتوانیم و باید هم از روش های غیرجراحی استفاده نمائیم. سه ماه درمان طبی انجام میشود که شامل داروی که توسط پزشک تجویز میشود. باید داروها را طبق نظر پزشک استفاده شود و همان طور که قبلا گفتم و تاکید میکنم این داروها حکم مسکن ندارند و داروها درمانگر هستند و اگر قطع شود درمان شما مشکل پیدا میکند دارو را به نحوی که پزشک تجویز کردند میل بفرمایید که طول مدت درمان کامل شود.آب درمانی منظور این است که درآب از امواج ظریف که در آب وجود دارد استفاده کنیم تا بتوانیم عضلات کوچک اطراف ستون فقرات را تقویت کنیم منظور این است در روش آب درمانی نباید درآب شنا کنیم و شنا در این مرحله ممنوع است چه شنای پشت و چه شنای شکم فقط و فقط راه رفتن. اگر مشکل دیسک گردن  داشته باشیم راه رفتن کمکی نمیکند و شنا اصلا برای دیسک گردن مناسب نیست.آب درمانی بیشتر برای دیسکهای بین مهره ای  پشتی و کمری مناسب است.

روش دیگر درمان در صورت که روش غیرجراحی بعد از سه ماه جواب ندهد و بیمار همچنان مشکل داشته باشد نیازمند مداخله است. مداخله ممکن است کم تهاجمی باشد مثل استفاده از روش ازن و یا لیزر  وغیره و یا پرتهاجمی باشد مثل جراحی باز در اینجا قبلا در مورد روش ازون صحبت کردم و در مورد روش استفاده

از لیزر که به آن PLDD  گفته میشود کهPercutaneous Lumbar Disc Decompression  و یا Percutaneous Laser Disc Decompression  که در حقیقت این روش به این معنا است که از طریق ورود سوزن (شکل ۳) که حدود ۲ میلی متر شاید قطر آن باشد در حالتی که بی حسی موضعی بیمار داده میشود و وارد دیسک میشویم واقدامات جراحی را انجام میدهیم. در این روش دیسک باز نمیشود. پوست باز نمیشود پس به چه طریق لیزر را به دیسک میرسانیم؟ با یک سوزن که حداکثر ۲ میلی متر ( شکل ۴) از محلهای که پزشک جراح ستون فقرات میداند.

به چه نحوی وارد دیسک شوند که با کمک سی تی اسکن و یا تلویزیونهای مخصوصی است که به وسیله آن وارد دیسک میشویم که با  کنترل سی تی اسکن و یا تلویزیون مخصوص( شکل ۵) که همانند GPS عمل میکند و کمک میکند با سوزن وارد شویم ( شکل ۶) و بعد از لیزر استفاده میکنیم.

۱-در این روش بیهوشی عمومی داده نمیشود

۲- عمل به صورت سرپایی است یعنی بیمار ۳-۴ ساعت بیشتر در بیماستان توقف ندارد و خود عمل حدود ۲۰-۴۰ دقیقه زمان میبرد.

چون بیهوشی داده نمی شود و محل عمل باز نمیشود پس بنابراین عوارض بعد از آن کمتر و دروه نقاهت کوتاه تر است و بیمار سریعتر به کار برمیگردد در این روش معمولا بیمار به صورت ناشتا به بیمارستان مراجعه میکند ۳-۴ ساعت بعد مرخص میشود این عمل با بی حسی موضعی بیمار بی در د میشود و بعد از لیزر استفاده میشود برای اینکه دیسک را در محلهای که جراح ستون فقرات میداند که کجا از آن استفاده شود که بتواند آن نقطه را در حقیقت رفع فشار کند که در این مواقع از  Laser ND:YA  استفاده میکنیم

با قدرت ۲۰ تا ۳۰ وات تقریبا هر ۲ تا ۶ ثانیه یک پالس لیزر داده میشود که مواقع لیزری که استفاده میکنیم حداکثر از نوک فیبر لیزری شاید دو الی سه میلیمتر گرما داشته باشد البته که تمام اینها با کنترل سیستم تصویری که گفتم با GPS  مشخص میکنیم که نوک فیبر لیزری جا باشد که صدمات عصبی و یا صدمات نسوج دیگر ستون فقرات را به همراه نداشته باشد. اگر خاطرتان باشد به دلیل التهاب در محل غضروف دیسک ایجاد شده تمام علائم شروع میشود و یا برجسته شدن و تورم دیسک باعث میشود به عصب فشار وارد شود لذا ما باید کاری کنیم که فشار از روی ریشه عصب برداشته شود لیزر این وظیفه را انجام میدهد یعنی باعث میشود که در مولکولهای غضروفی باندهای هیدروژنی که در غضروف های دیسک بین مهره ای وجود دارند با تاثیر مولکلهای آب باند های شیمیایی شکسته شود و بعد به صورت بخار خارج شود وقتی این کار انجام میشود خروج آن به وسیله ساکشنی که در محل داریم به صورت گاز خارج میشود و این باعث میشود که یک حفره ای در محل ایجاد بکینم و این حفره باعث میشود حجم داخل دیسک کم شود و موجب کاهش فشار از روی دیسک و ریشه های عصبی میشود. ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت علائم بهبودی رفته رفته شروع میشود. نکته جالب در این عمل بیدار بودن بیمار است که مدام توضیحات کافی جهت بیمار توسط جراح ستون فقرات ارائه میشود.

دروه نقاهت بعد از لیزر

دوران نقاهت از همان لحظه اتمام عمل برای شما شروع میشود. بیمار یک الی  دو ساعت بعد از عمل از بیمارستان  مرخص میشود این زمان جهت کنترل علائم حیاتی و علائم عصبی بیمار میباشد و بعد از ترخیص با وسیله نقیله شخصی به همراه آشنایان به منزل عزیمت کند. در منزل استراحت مطلق نیاز نیست فقط ۱ تا ۲ روز بعد از عمل لیزر بهتر است از منزل خارج نشوید و در منزل استراحت نسبی کنید نشستن بلند شدن پیاده روی در منزل داشته باشید بعد از دو روز آرام آرم میتواید از منزل خارج شوید البته بهتر است که یک تا دو هفته سرکار نروید به دلیل اینکه در هنگامی که میخواهید کار انجام دهید از توجه به کمر غافل میشوید در واقع توجه وتمرکزتان به کارتان خواهد بود در نتیجه ممکن است بیش از مدت طولانی بنشینید این باعث میشود که به کمر فشار وارد شود و بهتر است که یک یا دو هفته اول را به استخر بروید داخل آب راه بروید تا بتوان ترمیم را زودتر و بهتر انجام شود تا دو ماه رانندگی توصیه نمیشود حرکات سنگین مثل دراز نشست و برداشتن وزنه های بیش از ۵ کیلو برای شما توصیه نمیشود ولی ورزش با دنبل سبک دو تا سه کیلو را از هفته دوم  باید شروع کنید ورزشهای لازمه را زیر نظر پزشک جراح ستون فقرات میتوانید ادامه دهید بنابراین دوران نقاهتخیل خیلی کمتر از یک عمل باز خواهد بود

ازن یا لیزر؟

بسیار سوال خوبی است ازن یا لیزر؟ برای اینکه پاسخ بدهم باید یک مقداری وارد مکانیزم اثر ازون و لیزر بشوم. ازون خوب اطلاع دارید از ترکیب سه یون اکسیژن هست در حالت عادی  O2  داریم

ولی وقتی که ازون باشد یک یون اکسیژن اضافه میشود O3  این باند سوم اکسیژن فرار استچند سالی است که  ازون در پزشکی خیلی استفاده میشود من درمورد دیسک خدمتتان توضیح خواهم داد وقتی O3 وارد نسج  دیسک میشود اقدامات زیادی انجام میشود.

۱. ازون خاصیت ضد درد

۲. خاصیت ترمیم غضروف آسیب دیده

۳. خاصیت تحریک سلول های بنیادی

۴. باعث میشود عروق جدید به محل غضروف دیسک بین مهره ای بیاید

۵.  التهاب را هم از بین میبرد و این باعث میشود گاهی بتوانیم از ازون استفاده کنیم روش

ورود ازون و لیزر تقریبا شبیه به هم میباشد و  از یک روش استفاده میشود با کنترل سی تی اسکن و تلویزیون های مخصوص اتاق عمل با بی حسی موضعی طبق برنامه های که قبلا ذکر کردم انجام میشود. ازون را بهتر است در مراحل اولیه که تخریب شدیدی در دیسک نداشته باشیم استفاده شود قابلیت ترمیم ازون بیشتر از لیزر میباشد.لیزر به وسیله سوزاندن و برداشتن فشار از درون غضروف دیسک انجام میشود قدرت ترمیمی لیزر به اندازه ازون نیست ازون در این مواقع قدرت ترمیم ان بیشتر است بنابراین شاخصه های است که جراح ستون فقرات میتواند شما را راهنمایی کند که چه موقع ازون استفاده شود و چه موقع از لیزر استفاده شود.در این بخش از ماده های دیگری که در درمان کم تهاجمی دیسک استفاده میشود که صحبت آن زیاد هست که به نوعی به نام ژل یا دیسکوژل شناخته میشود و یک قسمتی RF

 (Radio frequency)  میباشد که خدمتتان توضیح میدهم که این اطلاعات در تصمیم گیری به شما کمک کند. ژلها در حقیقت ماده است به نام دیسکوژل؛ دیسکوژل از دو بخش گرفته شده یک ژلی و یک دیسک. دیسکوژل ماده موثر آن الکل اتانول هستش که این الکل اتانول به شکل ژل در می آورند حدود

 30-40 سال است که در سیستم درمان کم تهاجمی دیسک استفاده میشود. دیسکوژل الکل اتانول که به صورت ژل در می آوردند یک ماده که درXRAY  نشان داده شود ونسبت به اشعه ایکس حساس است و از ژل    XRAY رد نمیشود د نتیجه یک ماده حاجب نشان داده شود و در دیسک کاملا مشخص میشود که در کجا قرار دارد و به چه نحوی برای اینکه دیده شود در زمان قدیم از الکل و فنل phenole  استفاده میکردند کایموپاپاین استفاده میکردند البته کایموپاپاین مدتهاست که منسوخ شده به دلیل اینکه حساسیت بسیار بدی میدهد و عناصری که به درد حساس هستند به ستون فقرات برداشته میشود مدل دیگرکه از فیبرین از رشته های فیبرین طبیعی استفاده میشود که به آن دیسک سل گفته میشود که این روش هم درجهت ترمیم رشته های درون کارتیلیج دیسک بکار میرود یک مورد دیگر RF  یا

Radio frequency است که امواج رادیوی که باعث میشود حجم نسوج داخل دیسک کم شود به واسط RF  تاثیرات حرارتی دارد که باعث می شود حجم دیسک کم شود و با کم شدن حجم دیسک فشار از روی عناصر دردناک ستون مهره برداشته میشود  و کمک به درمان میکند همه ی اینها باید جراح در دسترس داشته باشد که بتوان در مواقع لزوم استفاده کند مکانیزم اثری که این مواد دارند تا اینجا بهترین ماده موثره ازون هست که ازون جنبه ترمیمی آن بیشتر از سایر روشهای دیگر است قبلا از دیسک ژل استفاده میکردم ولی به دلالیل مختلف استفاده از لیزر و ازون را ارجح دانستم نتایج بدست آمده و مطالعه های انجام شده اثرات این دو  بیشتر و بهتر است البته همان طور که میدانید از قبل دقیقا نمیشود تعیین کرد ولی با بررسی عکس و ام آر ای بیمار میتوان  مشخص کرد که بیمار با RF  یا لیزر نیاز دارد ولی این که از قبل تعیین کنیم یک مقدار مشکل است بنابراین براساس موازین علمی جلو میرویم از طریق درمان داروی به مدت سه ماه اگرجواب نگرفتیم از روش های کم تهاجمی استفاده میکینم.

شاد و سالم باشید