پاسخ سوالات رایج فیلدبک سندرم و جراحی دیسک

جراحی دیسک به خصوص دیسک کمر و فیلدبک سندرم (Failed Back Syndrom) موضوع سوال بسیاری از بیماران مراجعه کننده به کلینیک های ستون فقرات است. آن ها برای درمان دیسک مراجعه می نمایند و سوالات متعددی ذهنشان را درگیر می‌نماید. که ضمن عرض سلام و ارادت از راه دور به شما عزیزان سعی می کنم به این سوالات به صورت کلی پاسخ دهم.
با توجه به شاهبت سوالاتی که در ارتباط با آخرین مطلب یعنی فیلدبک سندرم (Failed Back Syndrom) که توسط شما عزیزان پرسیده شده است ابتدا به این موضوع می پردازم.

فیلدبک سندرم (Failed Back Syndrom) و مشکلات ناشی از جراحی دیسک

یکی از این موارد که مشترکا در اکثر قریب به اتفاق عزیزانی که سوال کرده بودند و در ذهنشان مطرح بود: اینکه با وجود درد و یا با توجه به گزارش ام آر آی (فقط گزارش ام آر ای که نشان میدهد دیسک دارم) و یا بعد از جراحی دیسک، ام آر آی نشان میدهد تنگی دارد و یا عکس گرفته شده میله ها جای خود قرار ندارد به همین ترتیب؛ یعنی بر اساس گزارش ام ار آی، عکس ساده و یا یک نظر غیرکارشناسی باعث نگرانی خاطر شده است.
همین جا متذکر و مطلب را کامل باز میکنم و البته قبلا نیز در صحبت‌های فیلدبک سندرم (Failed Back Syndrom) خدمتان عرض کرده بودم، در هر مورد پزشکی در پاسخ آزمایش و گزارشات بعضی از رادیولوژیست ها نوشته شده که تفسیر جواب آزمایش و یا عکس بر عهده پزشک معالج می باشد.
دلیلش این است که پزشک معالج از چندین جنبه مسئله را در نظر میگیرد و همان طورکه خدمتتان عرض کردم؛ مصاحبه اولیه یعنی شرح حالی که از مریض میگیریم و نحوه صحبت، نحوه نگاه مریض، تغییرات صورت بیمار و نحوه ورود بیمار به اتاق معاینه تمام اینها گرفته تا مرحله بعدی مسئله معاینه بیمار و آزمایشات و تصاویر رادیوگرافی ساده ،ام آر آی، سی تی اسکن و بررسی‌های مختلف. به هر صورت ارزیابی های مختلف و حتی ویزیت های مکرر کمک کننده می باشند.
در فیلدبک نیز با تجربه ای که ما داریم هیچ وقت با یک بار یا دو بار معاینه تصمیم به اقدام خاص؛ الخصوص اقدام جراحی دیسک نمی توان گرفت و لازمه این است که بیمار چندین بار دیده شود، مصاحبه شود، معاینه و بررسی شود و حتی در این مصاحبات میخواهیم که افراد نزدیک به بیمار: همسر و یا فرزندان و یا یکی از اولیا پدر و یا مادر در شرایط فعلی ولی اگر کرونا نباشد پدر و مادر هر دو حضور داشته باشند. پس این مصاحبه ها روشن و مشخص میکند که ما چه می گویم یعنی به عنوان تیم پزشکی، و بیمار و اطرافیان چه می گویند.
گاهی اوقات سخن مشترک گفته می شود ولی اهداف مختلف است ما به عنوان تیم پزشکی میگوئیم بعد از عمل خوب میشوید و بیمار هم می خواهد خوب شود ولی آن خوبی که بیمار می خواهد و مورد خوب شدنی که ما میخواهیم کاملا متفاوت است. خلاصه عرض کردم شرح حال و معاینه های فیزیکی بیمار به فواصل باید انجام شود و مطلب بعدی نکته ای بود که اول صحبت گفتم فقط و فقط یک برگ ام آر آی و یا یک برگ گزارش نوار عصب و عضله نمی تواند برای ما روشن کننده باشد.
فرض کنید من در شغل و رشته خودم کاملا مسلط باشم اگر بیماری مشکل قلبی را از من سوال کند من به عنوان پزشک اطلاعات عمومی در مورد قلب دارم ولی نمی توانم کامل مسئله را روشن کنم و تصمیم نهایی با پزشک متخصص قلب هست و حتی در رشته متخصصین قلب هم رشته های مختلف فوق تخصصی هست که ممکن است همان متخصص قلب هم بیمار قلبی را به فوق تخصص آریتمی ارجاع دهد. لذا معقول تر است که نظر نهائی توسط خبره کار داده شود.
در مورد تنگی کانال ستون فقرات خدمتتان عرض کنم ام آر ای خیلی خوب است ولی واقعیت امر بعد از سن ۲۵ تا ۳۰، حدود ۳۰ درصد افراد سالم ، کاملا سالم و بدون علامت جامعه، اگر ام آر ای انجام بدهند یک دیسک یا تنگی می توانید پیدا کنید که هیچ نیازی به هیچ اقدامی ندارد. اگر سن بالاتر برود حدود ۵۰ تا ۶۰ سالگی حدود ۷۰ ٪ تا ۸۰٪ افراد ام آر آی مثبت دارند که هیچ نیازی به کاری ندارد. بنابراین ما همه ی جوانب را باید در نظر بگیریم. حال با مقدمه ای که عرض شد اگر در یک جمله خلاصه کنم: (لازم است تمام جوانب را در نظر گرفت.) .
با در نظر گرفتن تمام مطالب به صورت تیم بیمار فیلدبک را معاینه میکنیم. تصاویر را هم حتی اگر لازم باشد از طریق فضای مجازی با افرادی که میدانیم خبره این کار هستند مشورت میگیریم. پس بنابراین در مسئله فلیدبک (البته بهتر است در تمام مسئله ستون فقرات و بیماریهای مختلف انجام بشود) مشاور حتما الزامیست و هر کدام از اینها جایگاه خودش را دارد.
سوال مشترک دیگر گاهی اوقات برای عزیزان سوال پیش می‌ آید؛ ام آر آی دارم چرا باید رادیوگرافی ساده انجام بدهم؟پاسخ ، حتما لازم هست؛ زیرا نکاتی را رادیوگرافی ساده روشن میکند و نکات دیگر را ام آر آی، و نکاتی را هم سی تی اسکن برای ما روشن میکند پس بنابراین پله پله باید جلو برویم حتی بعضی وقتها برای بعضی از عزیزان سوال پیش میاد که چرا من را چند بار برای یک قضیه ارجاع میدهند، یک بار باید بروم عکس ساده رادیوگرافی بگیرم بعد میگویند عکس ایستاده بگیر و الی آخر. پاسخ، براساس اطلاعاتی که عکس اولیه ساده میدهد . ما قدم بعدی می توانیم برمیداریم الان اینجا این نکته روشن شد که با یک مدرک حالا این مدرک هر چی می تواند باشد؛ نمیتوانیم تصمیم بگیریم. لذا خودتان را نگران نکنید. یک گزارش رادیولوژی و یا یک گزارش ام آر ای نمیتواند دلیل باشد که شما تنگی شدید دارید.
یکی دیگر از سوالات مشترک، اکثر این عزیزان از طریق سایت جویای این مطلب هستند که پزشکان مختلف به من نکات مختلفی گفتند و گیج شدم، یکی گفته پارگی دیسک داری، یکی گفته دررفتگی دیسک و یکی دیگر گفته تنگی کانال داری یکی گفته که دیسک از محل خودش بیرون زده. نمیدانم کدام یکی از این ها درست است و به چه علت باید جراحی دیسک انجام دهم؟
همه این موارد را میتوان به خلاصه توضیح دهم: تقریبا گویش مختلف از اتفاقی واحد هستند. وقتی که دیسک از محل خود بیرون بزند باعث تنگی میشود. دیسک وقتی بیرون از محل خودش یعنی فتق دیسک و یا بیرون زدگی گفته می شود و وقتی دیسک از محل خود بیرون بیاید ممکن است پارگیش بیشتر باشد پس بنابراین دیسک هم بیرون زده و هم پاره شده و بعد هم وقتی که همه اتفاقهای بیفتد تنگی بوجود می آید. تنگی کانال قدر مسلم جمع همه حالات پارگی دیسک، ضخیم شدن مفاصل و آرتروز است که دیسک هست و باعث تنگی میشود در شکل یک پارگی و بیرون زدگی و فتق دیسک را مشخص میکنم.

بنابراین به اختصار مطلب واحد را ممکن است به چند روش توضیح داد. مثال ساده: که اتومبیل آمد، ماشین آمد، پراید آمد، همه اینها یکی است. حالا دیگر پس نگران نباشید تعاریفی که پزشکان مختلف میدهند در گویش فرق میکند حتی ممکن است به شما بگویند دیسک شما سیاه شده یا آب دیسک کم شده و یا ارتفاع دیسک کم شده است. بنابراین تمام اینها یک واقعیت را بیان میکند و جای نگرانی نیست. در شکل دو بیرون زدگی دیسک سبب فشار به به عصب شده است.

توصیه های اشتباه در خصوص عدم جراحی دیسک

پرسش مشترک دیگر، من الان چندین ماهه کمرم درد میکند و به هر دکتر که مراجعه میکنم می گویند تا میتوانی جراحی دیسک انجام نده. بدنبال این توصیه سوال جدیدی ظاهر میشود. که این « تا می توانی عمل نکن » تا کی هست؟یک روزه؟ یک ماهه؟ یک سال است؟ و این بسیار سوال جالبی هست.
البته که توصیه درست است چون جراحی دیسک قدم اول نیست و البته اگر زمان بگذرد و عمل انجام نشود دیگر عمل هم فایده ندارد و کمکی به بیمار نمی کند. دقیقا مثل این توصیه است که میوه ای که به درخت هست تا نرسیده نکنید؛ کی می رسد؟ به هر صورت یکی از روشهای که در دسترس پزشک و بیمار می باشد جراحی دیسک که به درستی انتخاب شده باشد و به زمان درست انجام شده باشد، نتیجه مطلوب و عالی آن بالای ۹۵٪ است. اما سوالی که عزیزان میکنند تا کی می توانیم عمل نکنیم ؟پاسخ: این است که اولا اگر مشکلات دیسک کمر یا گردن باعث نقص عصبی شده باشد و عضلات ضعیف شده باشد حس ضعیف شده باشد و یا عارضه دیگر دیسک که خیلی خطرناک هم میباشد عدم کنترل اسفنکترها مثانه و یا مقعد است که بدنبال آن کنترل ادرار ومقعد از دست میرود.

در این چند مورد دیگر عمل اورژانسی است و ما نمیتوانیم بگویم کسی که به درستی راه نمیرود و پایش را نمی تواند درست بردارد و حتی نمی تواند از روی فرش هم رد شود تا میتوانی عمل نکن. بنابراین صبر کردن جایز نیست و یا اگر کسی که مشکل ادراری دارد اجازه نداریم بگویم که عمل نکن. در این موارد عمل فوری و اورژانسی است.
گاهی فقط درد داریم و فشار دیسک باعث درد شده است و ضایعه عصبی هنوز نداریم و در این حالت تا کی میتوانی جراحی دیسک انجام ندهی؟ شما یک سال درد بکشید و عمل نکنید و نتیجه این است که بعد از یک سال عمل کنید نتیجه خوب نخواهد بود طبیعی است، چون عصب یک موجود زند ه است یک سال تحت فشار گذاشته شده که امیدواریم شاید که با دارو و مسکن بهبود یابد.
کیفیت زندگی بهم خورده که عمل نکنی و نتیجه معلوم است که این عمل بعد یک سال نتیجه خوبی نخواهد داشت اگر در زمان مناسب ( زمان مناسب معمولا ۳ نهایتا ۴ هفته ) شدت درد کم نشود عدم موفقیت درمان غیر جراحی می باشد و مریض باید عمل شود یعنی در واقع بعد از ۴ هفته درد کاهش پیدا نکند و از بین نرود حتما باید عمل انجام شود و نتایج آن بسیار خوب خواهد بود.

جایگاه استراحت مطلق در درمان دیسک

سوال اساسی دیگر استراحت چگونه و چه زمانی: استراحت مطلق الان در درمان دیسک دیگر جایگاهی ندارد ممکن است ۲ تا۳ روز استراحت مطلق بدهیم که با دارو بتوانیم درد را کمتر کنیم و التهاب را از بین ببریم و بیرون زدگی دیسک را کم کنیم و بیش از ۲ تا ۳ روز استراحت مطلق اصلا جایگاهی ندارد. اگر هر فرد جوان سالمی ۲ هفته استراحت مطلق بکند عضلات در حد ۳۰٪ لاغر و یا آتروفی می شود. استراحت دیگر جایگاهی ندارد و بعد از ۲-۳ روز اگر جواب نگرفیتم باید به روش دیگری اقدام کنیم و اگر بعد از ۱-۲ هفته جواب نگرفتیم باید عمل شود .

مهم ترین شاخص تصمیم گیری برای جراحی دیسک

یکی از شاخصهای تصمیم برای جراحی دیسک عدم پاسخ درد به روشهای غیر جراحی در عرض۴ هفته است. سوالی که ذهن بسیاری از عزیزان را مشغول میکند این است که حالا من قراره دیسکم را عمل کنم و ۶ ماه یا ۱سال دیگه صبر میکنم. این منطق صحیح نیست به چه دلیل؟
زیرا مشکلات فتق دیسک بین مهره که نیاز به عمل دارد. (به واسطه ضایعه عصبی و یا به واسطه درد غیر قابل درمان و یا به واسطه اختلال اسفنکتری است) اینگونه مواقع اگر تاخیر در درمان دیسک رخ دهد باعث می شود که مشکلات بهبود پیدا نکند چون این مشکلات به دلیل فشار بیش از حد دیسک خارج شده از محلش می باشد که فشار بروی عصب ایجاد می شود و در حقیقت سلولهای ریشه عصبی را از بین می برد.
ممکن است بعد از چند ماه ۳۰-۵۰٪ از سلولها آسیب ببینند و سلولهای آسیب دیده دیگر برگشت پیدا نمیکنند. بنابراین فتق دیسک مهره ای وقتی نیاز به جراحی دیسک دارد. یعنی« از نظر علمی نیاز به جراحی دارد» تاخیر جایز نیست و تاخیر باعث می شود نتیجه درمان به خوبی جراحی اولیه نباشد.حتی گاهی اوقات بعضی از عوارض باقی می ماند.
فرض بفرمایید اگر کسی به دلیل فتق دیسک بین مهره ای پایش ضعیف شده دچار ضعف عضلانی، اگر درمان بیش از حد مناسب و علمی به تاخیر بیفتد، یعنی جراحی دیسک به تاخیر بیفتد برگشت آن ضعف عضلانی تقریبا ممکن نیست و ما به تجربه دیده ایم اگر از ضعف عضلانی ۲ هفته بگذرد، احتمال برگشت و احتمال بهبودی کامل میسر نیست.
اگر بخواهید نتیجه بهبود کامل از درمان جراحی دیسک کمر داشته باشیم باید در زمان مناسب عمل جراحی صورت پذیرد. در مورد اختلال اسفنکتری اصلا درنگ جایز نیست ما بیمارانی که با این علامت مراجعه می کنند شبانه به صورت اورژانس تحت عمل قرار میدهیم.

البته خدمتتان عرض کنم قبل از اینکه اختلال اسفنکتری به وجود آید یکسری علائم دارد که همین جا علائم را شایسته است بگویم یعنی شخص تکرر ادرار پیدا کند، ادرار کردن به سختی میسر میشود تخلیه ادرار با مشکل باشد. و دفع گاز بی اختیار داشته باشد، این خطرناک ترین عارضه فتق دیسک مهره ای است.که حتما در اسرع وقت به صورت اورژانسی نیاز به عمل دارد.

بهبودی پس از جراحی دیسک

مطلب دیگری که مورد سوال هست اینکه آیا بعد از عمل دیسک من فرد نرمالی می شوم یا نه؟ بله کاملا ؛ به دلیل اینکه معمولا بعد از هر اقدام هر جراحی مدت زمانی برای ترمیم لازم هست. در جراحی دیسک هم همین است. اگر عمل جراحی دیسک به درستی و به موقع انجام شود و بعد از عمل مراقبتهای را که توصیه شده بدرستی انجام بدهند.
نتیجه عمل بهبودی کامل است و شخص می تواند به زندگی نرمال برگردد. معمولا بعد از عمل دیسک ۳ تا ۶ ماه طول می کشد منظور از ۳-۶ ماه ترمیم؛ به تدریج به زندگی عادی برگشتن است و تقریبا ۱-۲ هفته بعد از عمل شخص زندگی سبک و عادی دارد تا ترمیم کامل شود برداشت اشتباه این است که عزیزان فکر میکنند بعد از عمل جراحی دیسک لازم است؛ استراحت مطلق داشته باشند؟ پاسخ خیر است. پروتکل درمانی بعداز عمل به این صورت است که اگر صبح عمل شوید بعد ازظهر راه رفته و صبح روز بعد از بیمارستان مرخص می شوید.

فعالیت پس از جراحی

بعد از عمل به تدریج در عرض یکی دو هفته برنامه ورزشی شروع می شود. برنامه ورزشی با تردمیل و حتی با دنبل های سبک می باشد و یا حتی بعد از چند هفته میتوانید برنامه های ورزشی با TRX را انجام بدهید. فقط یکسری محدودیت بعد از جراحی داریم : فرض بفرمایید تا چند هفته نباید رانندگی کنند.حرکات خم شدن مثل سجده، رکوع نماز بعد از چند ماه میتوانند انجام بدهند. ۳ تا ۶ ماه بعد از عمل تقریبا کارهای که قبل از عمل انجام میدهید را می توانید انجام دهید. ورزشهای معمولی را می توانید انجام دهید اگر حتی ورزشکار حرفه ای باشید می توانید به ورزش حرفه ای خود برگردید.

علل بروز مشکل در برخی عمل های جراحی دیسک

سوالی که مدنظر اکثر بیماران می باشد: چرا بعضی بعد از عمل دیسک مشکل دارند؟
پاسخ :دلایل مختلفی دارد و باید بررسی شود که آیا عمل جراحی به موقع انجام شده ؟ جراحی دیسک به درستی انجام شده؟ آیا دیسک به عمل جراحی نیاز داشته یا خیر؟ بنابراین انتخاب بیمار و معاینات قبل از اقدام به جراحی و بررسی های قبل از جراحی خیلی مهم است و….. باید به آن دقت کرد.
گاهی بعضی از بیماران از این مسئله شاکی هستند که من این عکس را گرفتم چرا مجدد میخواهید؟ همه این اقدامات برای بررسی‌های دقیقتر است. تمام این اقدامات لازم هست که مابتوانیم نتیجه بهتری برای بعد از عمل جراحی دیسک داشته باشیم.
برای همه شما آرزوی سلامتی کامل دارم.