فیلدبک سندرم (Failed Back Syndrome)

فیلدبک سندرم یا مشکلاتی که بعد از درمان ستون فقرات پیش می آید یکی از علل مراجعه بیماران به پزشکان فوق تخصص جراحی ستون فقرات است که باعث بروز اختلال در روند زندگی افراد می گردد. در این مطلب به صورت جامعی در مورد این موضوع توضیح داده می شود.
در ابتدا عرض سلام دارم به عزیزان و دوستان گرامی و کسانی که از این طریق با هم در ارتباط هستیم و امیدوارم که روز و روزگار برای شما خوش و شاد و سرحال باشید. در مورد مطلبی می خواهم صحبت کنم که تقریبا جدیدی محسوب میشود و مهمتر از جدید بودن آن، اهمیت موضوع می باشد. به همین دلیل علیرغم اینکه قبلا هم در مور فیلدبک سندرم یا درمان ناتمام کمردرد صحبت کرده ام مجدد به آن می پردازم.

اهمیت موضوع فیلدبک سندرم

هم اکنون سوالی که در ذهن شما بوجود آمده که چرا مجدد به همان مطلب فیلدبک سندرم بپردازیم. سوال بسیار خوبی است. اهمیت سوال در متن ماجرا نهفته است. فیلدبک سندرم یا درمان ناتمام کمردرد در عین پیچیدگی، ساده است. چگونه ممکن است؟
بله اگر بدون برنامه ریزی مشخصی بیماری را در مسیر درمانی، ستون فقرات قرار دهیم بدون در نظر گرفتن عواقب روش درمانی؛ به احتمال زیاد بیمار را در مسیر فیلدبک سندرم قرار داده ایم و بالعکس اگر در ابتدای امر، تمامی مراحل اتفاقات روش درمانی را در نظر بگیریم. می توان از پیش آمدهای که منجر به فیلدبک سندرم خواهد شد جلوگیری نمائیم و احتمال به وجود آمدن فیلدبک سندرم را به حداقل برسانیم. بنابراین سهل و ممتنع بودن مسئله روشن گردید.
به همین دلیل است که بیماران محترم همیشه به دنبال جراح ستون فقرات با تجربه؛ حتی برای ساده ترین بیماری می باشند. و نهایتا جمله معروف بهترین موقعیت اولین موقعیت است که در فیلدبک سندرم هم کاملا صادق است، که حتی در عمل ساده جراحی دیسک کمر هم به فکر پیشگیری از فیلدبک سندرم باشیم.
مطلب اینجاست که ما برای افرادی که مشکلات ستون فقرات در هر نوعی دارند مثل دیسک، تنگی کانال، تنگی کانال گردن، کجی و انحراف ستون فقرات، انحراف، شکستگی ستون فقرات و هر مشکلی که در ستون فقرات داشته باشند درمانهای مختلفی انجام میدهیم. همیشه درمان ها صد در صد موفقیت آمیز نمی باشند و این نه تنها در علم پزشکی در تمام امور هست.
هیچ پدیده در طبیعت صد در صد نیست. لذا گاهی اوقات درمان خوب حاصل نمیشود و نتیجه ای که میخواهیم به دست نمی آید. به طور مثال بیماری که تنگی کانال کمری دارد عمل میشود که از مشکلش راه رفتن با لنگش است و عدم تعادل رهایی پیدا کند. ممکن است مشکل خوب نشود و یا اینکه مشکل جدید اضافه بشود که اصولا به آن فیلدبک سندرم گفته میشود معنی آن این است که درمان ما نتوانسته به نتیجه مطلوب برسد این درمان ممکن است درمان غیرجراحی و یا درمان جراحی باشد. بنابراین این قسمت یا این شاخه از جراحی ستون فقرات ، یک شاخه بسیار مهم هست و باعث بحث و جدل های زیادی می شود.
خود من مدتهاست با توجه به بیمارانی که به من مراجعه می کردند در مورد این مسآله تحقیقات زیادی انجام داده ام. که بهتر بتوانم برای این عزیزانی که دچار مشکل می شوند کمکی انجام بدهم. جهت اختصار این بیماری را F.B.S می نامیم.

فیلدبک سندرم چیست؟

فرض بفرمایید شخصی دچار شکستگی ستون فقرات به علتی مثل تصادف، ضربه، سقوط شود و این درمان آن به هر دلیلی نتیجه خوب ندهد، جوش نخورد و یا مشکلات دیگری پیدا شود به مشکلات که قبل از درمان داشته اضافه شود پس بنابراین بیمار دچار فیلدبک سندرم میشود.
ممکن است شخصی تنگی کانال کمری داشته باشد که میدانید چیست یعنی نخاع از داخل ستون فقرات یا مهره ها که رد می شود به علت رسوباتی که به مرور زمان ایجاد می شود تنگ می شود یا بدلیل حرکات غیرعادی که موجب تورم دیسک یا مفصل شده به نخاع فشار می آورد و باعث می شود شخص مشکل حرکتی پیدا کند. و اظهار نماید پاهای من خسته میشود لذا درمان جراحی می شود و نتیجه مطلوب حاصل نمیشود
اینجا در پانتز عرض کنم این نتیجه مطلوب حاصل نشدن به آن معنا نیست که در همه افراد باشد معمولا بالای ۸۰٪ موارد نتیجه مطلوب هست و حدود ۱۶-۲۰٪ نتیجه متوسط می باشد.
بستگی به نوع بیماری دارد و این مسئله هر قسمتی از پزشکی و یا حتی در زندگی روزمره وجود دارد .مثال: ما تصمیم می گیریم سفر برویم ممکن است در مسیر ماشین پنچر شود یا تصادف و یا ترافیک باشد و خیلی مسائل دیگر موجب به مقصد نرسیدن و یا با تاخیر به مقصد رسیدن باشد و یا با صدماتی به مقصد برسیم بنابراین تقریبا روشن شد تعریف فیلدبک سندرم معناش اقدام درمانی برای مشکلات ستون فقرات انجام می شود ولی نتیجه حاصل نمی شود.
این اقدام درمانی می تواند اقدام درمانی جراحی یا غیر جراحی باشد شخصی کمر درد دارد فیزیوتراپی میکند جلسات متناوب فیزیوتراپی می کند ولی نتیجه نمی گیرد. کاردرمانی یا کایروپراکتیک انجام می دهد طب سوزنی، کلینیک درد و یا حتی دارو درمانی انجام می دهد و نتیجه نمی گیرد. پس این فیلدبک سندرم غیرجراحی است و یا شخصی دیسک کمر دارد و مجبور می شود جراحی کند و نتیجه خوب نمیگیرد و فیلدبک سندرم به دنبال جراحی می شود این پدیده با توجه به اینکه پیشرفت درمان در امور بیماری های ستون فقرات خیلی در چند دهه اخیر زیاد شده بنابراین قدر مسلم فیلدبک سندرم هم بیشتر شده ولی دلیل دیگر هم توجه ما جراحان به این امر بیشتر شده است.
این امر باعث می شود که یک عده ای که دچار فیلدبک سندرم شدند را زودتر تشخیص دهیم و اقدامات لازم را بعمل آوریم. بنابراین تعریف فیلدبک سندرم در یک جمله «مشکلاتی که بعد از درمان ستون فقرات پیش می آید که ممکن است درمان جراحی و یا غیر جراحی باشد.»

علل ایجاد فیلدبک سندرم

عللی که باعث فیلدبک سندرم می شود؟ به چند گروه اصلی تقسیم می شود.

ذات بیماری یکی از علل فیلدبک سندرم

بعضی از بیماری های ستون فقرات هست که خودش در درونش مشکلاتی دارد که بعد از مدتی درمان تمام شده باعث می شود شخص دچار فیلدبک سندرم شود.یعنی چه؟

شخصی هست که یک دیسک خیلی شدیدی دارد پاهایش ضعیف شده برای دیسک که باعث ضعیف شدن پاها شده عمل جراحی می شود و نتیجه خوب است ولی بدن این شخص اصولا دیسک ساز است. بعد از مدتی به دلیل رعایت نکردن و یا روند تغییراتی که در بدن بیمار ایجاد می شود و یا به دلیل گذر زمان باعث میشود دیسکهای دیگر دچار مشکل شود و اینها باعث شده که فشار بروی دیسک های اولیه و ثانویه زیاد شود و مشکل ایجاد کند. پس یکی ذات بیماری و طبیعت بدن شخص هست.

عدم رعایت اصول مراقبتی بعد از جراحی و یا درمان غیرجراحی

خودتان میدانید شما به عنوان مثال اگر دندان را پر کنید و مسواک نکنید قدر مسلم آن دندان خراب میشود و مشکل ایجاد میکند. پس بنابراین هر کاری نیاز به مراقبت دارد و بعد ورزشهای که بعد از اعمال جراحی و درمانهای جراحی شخص باید انجام بده اگر انجام نشود دچار مشکل می شود پس یک علت دیگر فیلدبک سندرم عدم مراقبتهای بعد از اعمال جراحی و یا غیرجراحی می باشد.

عدم درمان صحیح از طرف پزشک

علت دیگر ممکن است به دلیل پزشک معالج باشد که پزشک درمان صحیح انجام ندهد. ویا در تکنیک دچار اشتباه شود .این مسأله ممکن است برای تمامی جراحان و پزشکان پیش بیاید و این علت هم باعث می شود که شخص دچار فیلدبک سندرم شود.
ایجاد فیلدبک سندرم به دنبال حرکات ورزشی
علت دیگر که تقریبا در همان گروه مراقبت نکردن قرار میگیرد صدمات جدیدی است که به شخص وارد شود. فرض بفرماید که شخص تمایل و علاقه زیادی به ورزش دارد و ورزش را به غلط انجام دهد مطمئنا در یکی از حرکات ورزشی صدمه می بیند و باعث فیلدبک سندرم می شود.

تشخیص فیلدبک سندرم

به صورت اختصار علل ایجاد فیلدبک سندرم را خدمتان عرض کردم. نکته بعدی تشخیص فیلدبک سندرم هست. تشخیص در الواقع همان مراحلی را که در بیماری های دیگر ما داریم طی میکنیم.

مرحله اول تشخیص فیلدبک سندرم

سابقه بیماری است گرفتن شرح حال گرفتن و پرسیدن سابقه بیمار می باشد.بنابراین فیلدبک سندرم هم این مسئله اهمیت دارد باید به خوبی به بیمار گوش بدهیم و ببینیم چه بوده است و از کجا شروع شده و به کجا رسیده در این مدتی که تجربه کسب کردم. تقریبا با پرسیدن شرح حال و معاینه دقیق بیمار بیش از ۶۰٪ تا ۷۰٪ اطلاعاتی که می خواهم بدست میاورم و مابقی را در مراحل بعد خدمتتان عرض می کنم.
پس قدم اول پرسیدن سابقه یا گرفتن شرح حال بیمار است چه زمانی به چه صورت بوده؟ درد به چه شکل بوده است؟ در کجا و در چه حالتی ( نشسته، ایستاده و یا خوابیده ) درد دارد؟ درد قبل از درمان چگونه بوده است؟بعد از درمان به چه مرحله ای رسیده ؟ اینها به ما کمک می کند نتیجه گیری کنیم.

مرحله دوم تشخیص

بعد از شرح حال، مرحله معاینه است. معاینه از زمانی که بیمار وارد اتاق معاینه می شود شروع می شود نحوه ورود، نحوه راه رفتن و به چه طریقی بیمار حرکت میکند آیا کمک میشود؟ از عصا استفاده میکند؟ آیا کمربند دارد؟ و یا وسایل دیگر.
بعد بیمار مبتلا به فیلدبک سندرم را دقیق معاینه میکنیم معاینه شامل حرکات مفاصل،ستون فقرات اندام تحتانی، قدرت عضلانی و رفلکس های بدنی می باشد و حتی نحوه صحبت کردن بیمار. بنابراین خیلی خوبه که به خود بیمار گوش بدهیم و اطرافیان بیمار اجازه بدهند خود بیمار با طبیب ارتباط بر قرار کند درست است که اطرافیان نگران و دلواپس هستند ولی اجازه بدهند اول خود بیمار با طبیب ارتباط برقرار کند بعد از آن اگر نکته ای لازم باشد که کمک کننده باشد میتوانند مداخله نمایند.

ولی ابتدا به ساکن بیمار است که بیشترین کمک را به خودش میکند. بنابراین مرحله اول گرفتن شرح حال و مرحله بعدی معاینه فیزیکی و بدنی بیمار هست این دو مرحله مراحلی هستند که ما خیلی از آن نتیجه میگیریم اگر به خوبی انجام شود همان طور که قبلا خدمتتان عرض کردم حدود ۶۰- ۷۰٪ به ما کمک میکند.

مرحله سوم تشخیص

بررسی مدارک قبلی بیمارمی باشد اکثرا این بیماران کلی مدارک دارند عکس، ام آر آی، آزمایش اقدامی من به تجربه انجام میدهم، اینکه قبل از مراجعه درخواست می نمایم تمام مدارک پزشکی به تفکیک تاریخ انجام شده شماره گذاری کنند که بتوانیم همه را مشخصا بررسی کنیم.
برای گرفتن شرح حال و معاینه و دیدن مدارک قبلی بیمار، نیاز به وقت کافی می باشد که معمولا برای این بیماران ما از قبل وقت مشاوره در نظر می گیریم همین جا مطلبی را خدمتان عرض کنم. ستون فقرات اصولا رشته است که نیازمند همکاری و همفکری رشته های مختلف هست که در مطالب قبلی خدمتان گفته بودم.
لازم است از متخصصین داخلی، نورولوژیست و روماتولوژیست ، مشاوره روانپزشکی و تخصص های مختلف کمک بگیریم که ما معمولا به صورت جمعی دو الی سه نفر از همکاران هم زمان بیماران فیلدبک سندرم را که مدتهاست در کلینیک با هم همکاری می کنیم. و بیمار را به این طریق معاینه شده حالا بعد از شرح حال، معاینه و بررسی مدارک قبلی بیمار را انجام دادیم و می رسیم به مرحله تشیخص نسبی که چه باید بکنیم؟
نیاز به عکس و یا ام آر آی جدید و یا سی تی اسکن جدید و یا آزمایشات جدید یا خیر؟ همان طور که در سطرهای بالا گفتم ممکن است نیاز به مشاوره های مختلف داشته باشیم.با توجه به این مطالب ما معمولا ابتدا از بیمارانی که با فیلدبک سندرم به ما مراجعه می کنند می خواهیم با حوصله باشند چراکه مشاوره های مختلف نیازمند وقت و حوصله و صبور بودن هم از طرف پزشک و هم بیمار است.

درمان فیلدبک سندرم

حال به درمان می رسیم همه به خوبی می دانید که بهترین درمان پیشگری است در مورد فیلدبک سندرم هم پیشگری بهترین درمان است. اگر درمانگر و یا خود بیمار مطالبی که در علل عرض کردم (مراقبتها، تشخیص و تکنیک درست و بعد هم تشیخص ذات بیماری) را رعایت نمائید باعث می شود که بتوانیم پیشگری کنیم مبتلا به فیلدبک سندرم نشویم. پس پیش گیری باز هم اینجا بهترین درمان است. نکته طلائی؛ گوش دادن به بیمار به ما در درمان کمک میکند.

درمان غیرجراحی FBS

فراموش نکنید که قدم اول پیشگیری از ایجاد فیلدبک سندرم است و قدم بعدی درمان. اگر فیلدبک سندرم چه در مان جراحی وچه درمان غیر جراحی پیش آمده باشد اولین اقدام روش غیر جراحی را باید انجام بدهیم. سوالی که برای بیمار پیش می آید این است یک دور درمان جراحی شده و یا یک دور درمان غیر جراحی شده است چرا مجددا درمان غیرجراحی انجام شود؟
بله قدم اول درمان فیلدبک سندرم غیر جراحی است. تیم ما درمانی را که ارائه میکنیم میخواهیم زیر نظر خودمان انجام شود و به چه نحوه صورت میگیرد؟ معمولا مدت زمانی که برای اینکار گذاشته می شود حدودا ۳ ماه است البته اگر بیمار عوارض خیلی شدیدی داشته باشد مثلا حالت فلجی داشته باشد شرایطتش فرق میکند باید به صورت اورژانسی اقدامات درمانی انجام شود.
در هر صورت قدم اول درمان غیر جراحی فیلدبک سندرم شامل دارو درمانی، مشاوره با همکاران روماتولوژیست کایروپراتیک، فیزیوتراپ، نورولوژیست، کاردرمانی و آب درمانی و افرادی که در این امر خبره این کار هستند معرفی می شوند. تقریبا یک بازه زمانی ۳ ماه را در نظر میگیریم اگر بیمار رو به بهبودی باشد مدت زمان ۳ ماه را بیشتر میکنیم و اینجا از همکاران متخصصین درد کمک میگیریم تا بتوانند یکسری بهبودی های را حاصل کنند.
در صورتی که درمان غیرجراحی جواب ندهد و یا به در صدی از بهبودی که میخواهیم نرسیم قدر مسلم روش درمانی را تغییرمیدهیم. مثلا ما با فیزیوتراپی شروع میکنیم بعد از چند جلسه جواب نگرفتیم و از روش دیگر مثلا کایروپراکتیک و فرض بفرمایید طب ورزشی بنابراین یک مقداری زمانی که خدمتتان عرض کردم به این دلیل می باشد تا بتوانیم با روشهای غیرجراحی، فیلدبک سندرم را به نقطه بهبودی برسانیم اگر بعد از تمام اقدامات غیر جراحی به نتیجه نرسیدیم باید از روش جراحی اقدام کنیم.

درمان جراحی فیلدبک سندرم

همینجا لازم است ذکر کنم چه جراحی اولیه ستون فقرات و چه جراحی ثانویه و بعد هم درمان جراحی FBS همیشه باید تشخیص درست داشته باشیم تا به سراغ جراحی برویم مثل جراحی شکم نیست چون بیشتر جراحان شکم را باز میکنند تا ببینند تشخیص چیست؟ ولی در ۹۹٪ جراحی ستون فقرات باید بدانیم تشخیص داده شود و بدانیم برای بیمار چه کاری قرار است انجام شود و بعد جراحی را انجام دهیم موارد خیلی کمی که از ۵/۰٪ هم کمتر است که ممکن است اتفاق بیفتد در حین جراحی تشخیص داده شود.
برای درمان جراحی فیلدبک سندرم ابتدا اقداماتی لازم داریم. مسلما اقدام اولیه آن کارتیمی است که ما بتوانیم به تشخیص برسیم و بعد یکسری عکسهای خاص ام آر آی ، سی تی اسکن، نوار عصب و عضله هست و بعد بررسی های که انجام می شود و با ارزیابی ها که انجام می شود مشخص می شود که برای چه بیماری چه جراحی نیاز هست.
قبل از جراحی فیلدبک سندرم با بیمار و همراهان درجه یک بیمار مصاحبه کامل انجام میدهیم و توضیحات را که چه هدفی از جراحی داریم؟ چه کاری برای بیمار قرار است انجام شود؟ چه هدفی قرار است بدست بیاوریم؟ بیمار چه انتظاری از جراحی دارد؟ به خاطر اینکه همیشه ما جراحی ستون فقرات ما ۵۰٪ هستیم و ۵۰٪ خود بیمار است که بتواند با مراقبتهای بعد از عمل نتایج را حفظ کند. نکته خیلی مهمی که باید اشاره کنم با توجه به زمان مراجعه بیمار تا درمان جراحی بیش از ۴ ماه زمان میبرد.
در این مدت اقدام دیگری که از بیمار میخواهیم این است که هیچ دریغ نکند از اینکه از همکاران دیگر جراح ستون فقرات مشاوره بگیرند. و ما خودمان به بیمار پیشنهاد میدهیم حتی اگر پزشکی را جهت مشاوره در نظر داشته باشند.

مرحله اقدام به جراحی

جراحی های فیلدبک سندرم جراحیهای طولانی است به دلیل چسبندگیهای که ایجاده شده است مثل بازسازی یک خانه می باشد. و بعد هم معمولا سعی میکنیم تیم کاملی داشته باشیم. مثلا مشخص میکنیم جراح A برای کدام قسمت از جراحی فیلدبک سندرم و یا جراحی B برای قسمت دیگری از جراحی فیلدبک سندرم کمک کننده هستند.
اصولا برای جراحی های فیلدبک سندرم از ۳- ۲جراح کمک میگیریم.جراحی را سعی میکنیم با یک بار بیهوشی انجام دهیم ولی معمولا به دلیل سنگینی عمل و با نظر متخصص بیهوشی مجبوریم عمل را متوقف کنیم و مابقی عمل را به روز بعد موکول کنیم حدود ۱۸-۱۹٪ مواقع این اتفاق می افتد.در سایر موارد ۸۱-۸۲٪ موارد در یک روز عمل انجام می شود.سوالی که مطرح می شود.

فعالیت و ورزش پس از جراحی

دوره استراحت بیمارانی که عمل سنگین جراحی فیلدبک سندرم را دارند چند روز است؟ نیازی به استراحت نیست. اصولا در جراحی ستون فقرات و بخصوص جراحی فیلدبک سندرم فردای روز عمل با کمک فیزیوتراپیست بیمار راه می رود.
به تدریج فعالیت ها را بیشتر میکنید و بعد از چند روز به خوبی راه میروید و بعد هم فعالیت های ورزشی را که زیر نظر جراح ستون فقرات باید شروع کنید. و فعالیت ورزشی باید دقیقا مطابق برنامه که پزشک جراح توصیه می کنند انجام بدهند.
و یادداشت روزانه برای انجام آن داشته باشند به طور مثال روز اول چه ورزشهای انجام دادم و چه مدت انجام شد به تدریج ساعات را بیشتر میکنیم و بیشتر به هدفی که داریم یعنی بیماران تقریبا در هفته ۴-۵ روز ورزش بعد از عمل باید انجام بدهند که ۴ تا ۵ هفته به این زمان می رسیم. اگر شرایط آماده باشد خارج از زمان کرونا باشیم آب درمانی انجام می شود. ورزشها را میتوانیم با دمبل ،ترمیل انجام دهیم.
مطلبی که باید تاکید کنم گرم کردن قبل از ورزش هست. قبل از شروع ورزش ۷ دقیقه باید ورزشهای کششی جهت گرم کردن را باید انجام دهید.قابل ذکر است که دراز نشست اصلا برای اینگونه بیماران مناسب نیست. بنابراین نحوه ورزش، ساعات ورزش، تمام این ها توسط جراح و یا همکاران فیزیوتراپ توصیه می شود. بنابراین بعد از عمل فیلدبک سندرم استراحت نداریم و فعالیت ها حساب شده است خم شدن ناگهانی ممنوع می باشد.
نشستن تابع قانون ۳۰ در ۳می باشد یعنی هر ۳۰ دقیقه که می نشینید ۳ دقیقه بلند می شویم قدم میزنیم. ورزشها مرتب باید انجام شود این دستورات تا ۶ ماه بعد از عمل مرتب انجام شود. و بعداز ۶ ماه هفته ای ۳ روز ورزشها را انجام دهید. هر روز هم به مدت ۴۰ دقیقه انجام شود ولی قبل از ۶ ماه تقریبا ۵ روز در هفته و به مدت ۳ ساعت انجام شود.
اگر به این ترتیب جلو برویم نتایج بسیارعالی می باشد. قدر مسلم برای شما سوالات زیادی پیش می آید چون فیلدبک سندرم مطلب سوال برانگیزی است و صحبتهای طولانی در مورد آن میتوانیم داشته باشیم به شخصه من و تیم در اختیار شما هستیم که هرگونه سوالی در این زمینه را پاسخگو باشیم و همیشه از طریق پرسش و پاسخ است که نتیجه بهتری حاصل میشود.