دیسک کمر؛ علل، علائم و درمان
دیسک کمر (هرنی دیسک کمر یا دررفتگی آن) زمانی رخ می دهد که فرد حرکات ناگهانی و یا اعمالی که عادت به انجام آن ندارد انجام می دهد که معمولا با کمردرد شدید شروع می شود.
همانطور که قبلا گفته شد ساختار ستون فقرات ترکیبی از جسم مهره و دیسک بین مهره میباشد. شاید تکراری باشد ولی میدانیم که ستون فقرات بدون رباط( لیگامان ) و عضلات ثبات و استقامت جهت نگهداری انسان در حالت قائم را ندارد. ذکر این نکته حائز اهمیت است سلامت ستون فقرات در گرو ورزش ( پر واضح که ورزش صحیح ) و روش زندگی صحیح میباشد.
ستون فقرات کمری شامل پنج جسم مهره و دیسک فیمابین میباشد. مهره شماره یک در بالا با مهره دوازده پشتی و مهره پنج در پایین با استخوان ساکرم متصل می‌شود. بیشترین فشار وارده به مهره و دیسک چهار و پنج کمری وارد می‌شود. تقریبا بیش از نود درصد بیمارانی که ما عمل جراحان ستون فقرات عمل می‌کنیم مشکل این دو دیسک را دارند.
برخلاف تصور،در زندگی روزمره بیشترین فشار در حالت نشسته به کمر و ستون فقرات وارد می‌شود.پیشنهاد «انجمن جراحان ستون فقرات ایران» جهت پیشگیری بخصوص در زندگی فعلی تقسیم نشستن به بازه های زمانی سی دقیقه میباشد. چگونه ؟ بعد از هر۳۰ دقیقه نشستن سه دقیقه راه بروید. من این نام ( قانون سی،سه) را برای یاداوری انتخاب کرده‌ام.
دیسک چهار و پنج ، و دیسک پنج و ساکرم در معرض خطر هستند.
علل هرنی (در رفتن) دیسک کمر
۱. انجام حرکات ناگهانی و هیجانی مانند ورزش بدون آمادگی بدنی
۲. انجام اعمالی که به آن عادت نداریم مانند گردگیری آخرسال توسط بانوان گرامی
۳. انجام حرکاتی بدون در نظر گرفتن سن فیزیولوژیک.
علائم دررفتگی (هرنی) دیسک کمر
معمولا با کمر درد شدید شروع می‌شود. ممکن است شخص اصلا سابقه کمر درد را ذکر نکند ویا چندین سال سابقه کمردرد هر از گاهی را در سابقه داشته باشد. در هر دو مورد ( مرحله حاد) با درمان مناسب علائم از بین می‌رود.
اگر درمان مناسب انجام نشود به تدریج درد کمر کاهش یافته و درد به اندام تحتانی (یکطرف یا دو طرف) میزند. که همان درد سیاتیکی معروف و آزار دهنده میباشد.اگر شدت هرنی دیسکال زیاد باشد ضایعات عصبی حادث می‌شود که شامل گزگز، کاهش حس، سوزن سوزن شدن ، کاهش قدرت عضلانی و حتی اختلال کنترل ادرار و مدفوع میباشد. در این حالت نیاز به جراحی فوری میباشد.
نکته ای که لازم به ذکر میباشد این سات که هرگاه ناگهانی درد قطع شود نشانه خوبی نیست (به احتمال زیاد عصب از کار افتاده) و خطرناک است.
درمان دیسک کمر
طیف وسیعی از روشهای درمانی در اختیار ما جراحان ستون فقرات قرار دارد.
روش های درمانی دیسک کمر شامل داروهای ضد التهابی،کمربند طبی، فیزیوتراپی، کایروپراتیک، آب درمانی، جراحی به روش بسته ( لیزر، اوزن ) جراحی نیمه باز و جراحی باز میباشد. استفاده از روشهای گفته شده بسته به شدت و نوع دیسک و تجربه و دانش جراح دارد. دارو درمانی با نظر پزشک می‌تواند در موارد خفیف مشکل را بر طرف نماید. بهتر است از خود درمانی جدا خودداری نمایید.
استراحت مطلق تقریبا در روشهای جدید جایگاهی در درمان دیسک ندارد. حداکثر ممکن است تا پنج روز توصیه شود البته آنهم با نظر پزشک معالج، اگر ظرف سه تا پنج روز مشکل برطرف نشود باید روش درمانی را تغییر دهیم.
فیزیوتراپی را معمولا بعد از کاهش درد می‌توان شروع نمود. فیزیوتراپی به تدریج افزایش یافته و نهایتا به تمرینات عضلانی که خیلی هم مفید میباشد میانجامد. همکاران کایروپراکتور در بعضی مقاطع جهت درمان هرنی دیسک و کمر درد کمک کننده باشند. اصل اولیه در این رشته ایجاد هماهنگی لازم در تمامی عضلات ، رباط‌ها ( لیگامان) و مفاصل میباشد.لذا با تنظیم نمودن‌این هماهنگی توسط همکاران کایروپراکتور فشار اضافی از دیسک برداشته می‌شود.
درمان جراحی دیسک کمر را ما در موارد ذیل انجام میدهیم:
– درد غیر قابل کنترل و تحمل
– مختل شدن زندگی روزمره
– اختلال اسفنکتری (عدم کنترل ادرار و مدفوع)
– کاهش قدرت عضلانی( شروع فلج )
– تشدید علائم دیسک کمر(عصبی و درد)
تعیین نوع جراحی
نوع جراحی به عوامل زیادی بستگی دارد ازجمله:
۱. علائم بالینی
۲. نوع دیسک دررفته براساس ام ار ای و سایر یافته های کمک تشخیصی در جراحی کاملا بسته (برش ۱-۲ میلیمتری) با استفاده از وسیله با همین قطر وارد دیسک میشویم و اقدامات لازم را انجام میدهیم.
جراحی باز دیسک کمر : همانطور که مشخصه بعد از باز کردن پوست و نسوج مربوطه به ستون فقرات میرسیم. تحقیقات زیادی شده و می‌شود که کم ضررترین راه برا رسیدن به ستون فقرات مشخص کند.
بعداز رسیدن به ستون فقرات به طرق مختلف اقدام به برداشتن فشار از روی عصب می‌کنیم.
هر کدام از روشهای فوق محاسن و معایب خود را دارند.پزشک معالج میداند که کدام روش به صلاح میباشد.
